Član Akademije nauka i umjetnosti Republike Srpske (ANURS) Vitomir Popović izjavio je da odgovor na pokušaje stvaranja unitarne BiH putem izmjena Dejtonskog sporazuma treba da bude ili vraćanje izvornom Dejtonskom sporazumu ili oživljavanje ustavnih ovlaštenja Republike Srpske prema Ustavu od 28. februara 1992. godine i stvaranje nezavisne Republike Srpske.
Popović je rekao da je Dejtonski mirovni sporazum jedan od međunarodnih ugovora koji su najčešće mijenjani, cilj je stvaranje unitarne BiH, a u krajnjem i da dovede u pitanje opstanak Republike Srpske.
– Mi smo se tome protivili i protivićemo se i dalje – rekao je Popović, koji je jedan od govornika na Međunarodnoj naučnoj konferenciji „30 godina Dejtonskog mirovnog sporazuma: pouke prošlosti i izazovi sadašnjosti“.
Ovaj univerzitetski profsor je podsjetio da je razvlašćivanje Republike Srpske vršeno na različite načine intervencionizmom međunarodne zajednice, pojedinih njenih predstavnika, a cilj je bio da se što veći broj nadležnosti i ovlaštenja prenese na nivo zajedničkih institucija koje nisu bile predviđene izvornim tekstom Dejtonskog sporazuma.
– Došli smo do činjenice da je na bazi takozvanih „bonskih ovlaštenja“ oko 800 nadležnosti preneseno na nivo zajedničkih institucija što je automatski umanjivalo nadležnosti Republike Srpske – precizirao je Popović.
Prema njegovim riječima, Republika Srpska insistira na tome da je Dejtonski mirovni sporazum međunarodni ugovor i da je pravnog karaktera, odnosno da su njegove norme podjednako obavezujuće i za Srpsku i Federaciju BiH, kao i za Brčko distrikt koji je proglašen arbitražnom odlukom 1999. godine.
– Naravno da je obavezujući i za onaj dio takozvanih zajedničkih institucija u skladu sa Aneksom četiri Dejtonskog sporazuma – Ustava BiH – dodao je Popović.
On je naveo da su u početku bila predviđena samo tri ministarstva na nivou BiH, a da se kasnije došlo do devet, te da u početku sem Ustavnog suda nije bilo predviđeno formiranje nikakvih drugih pravosudnih institucija, ali su one formirane na osnovu zakona koje je nametnuo visoki predstavnik.
– Ta pitanja su bila predviđena za Aneks pet Dejtonskog sporazuma da se sva sporna pitanja između Republike Srpske i FBiH rješavaju dogovorom, putem posebne arbitraže koja bi za to bila formirana, ali vidjeli ste da je to pitanje primijenjeno samo na /sarajevskom naselju/ Dobrinji – rekao je Popović.
Prema njegovim riječima, formiranje pojedinih institucija rezultiralo je i formiranjem novih ministarstava.
– Kroz sud i tužilaštvo dobili smo ministarstvo pravde, kroz prenos indirektnih oporezivanja ministarstvo finansija, prenošenjem pogranične službe, formiranjem Obavještajno-bezbjednosne agencije i drugih službi dobili smo ministarstvo bezbjednosti, i tako smo stigli do devet ministarstava – naglasio je Popović.
On je podsjetio da je bilo insistiranja da se na nivou BiH formira i ministarstvo poljoprivrede, čime bi najveći dio nadležnosti Republike Srpske bio prenesen na nivo zajedničkih institucija.
Popović je istakao da je Ustavni sud BiH svojevremeno donio odluku da vojska pripadne entitetima, ali da je kasnije pod pritiscima stranaca, prije svega Amerikanaca, Britanaca i Nijemaca, ova nadležnost prenesena na nivo BiH, nakon čega je uslijedilo formiranje Ministarstva odbrane.
– Nikoga ne interesuje što to ministarstvo ni danas ne može da funkcioniše – konstatovao je Popović.
Postavljajući pitanje kako dalje, Popović je rekao da se BiH trenutno nalazi na raskrsnici.
– Pokušavamo se držati onoga što je norma Dejtonskog mirovnog sporazuma, ali vidjeli smo da je ona u značajnoj mjeri prekršena i to bi bilo na štetu Republike Srpske – rekao je Popović.
Kada su u pitanju inicijative za zakazivanja nove međunarodne konferencije sa ciljem izmjena Dejtonskog sporazuma, Popović je rekao da bi polazni nivo u tom slučaju bio postojeći broj zajedničkih institucija BiH, koje nisu prošle proceduru odobravanja u Narodnoj skupštini Republike Srpske.
– Njihov cilj jeste poništavanje Republike Srpske i stvaranje onoga što je bio cilj SDA i Alije Izetbegovića, u skladu sa pravilima njegove „Islamske deklaracije“, po kojima bi se BiH zasnivala na principu jedan čovjek – jedan glas, što bi rekli bila bi građanska država u kojoj bi i Srbi i Hrvati bili preglasavani – konstatovao je Popović.
Odgovor tome, prema njegovim riječima, jeste ili vraćanje izvornom Dejtonskom sporazumu ili oživljavanje ustavnih ovlaštenja Republike Srpske prema Ustavu od 28. februara 1992. godine i stvaranje nezavisne Republike Srpske.
– Sve drugo su kalkulacije – zaključio je Popović.
